«Επαγγελματική συνείδηση: το συναίσθημα του καθήκοντος που εκφράζεται έμπρακτα σε κάποια επαγγελματική δραστηριότητα του ατόμου.»
Λεξικό της Νεοελληνικής Κοινής
Υπάρχουν επαγγέλματα σαφώς οριοθετημένα τα οποία καθοδηγούν, μέσω ενός κώδικα ηθικής και δεοντολογίας, τα άτομα που τα ασκούν στη διαμόρφωση και τη διαφύλαξη επαγγελματικής συνείδησης. Αλλά υπάρχουν και επαγγελματικοί κλάδοι πιο ανοιχτοί, στους οποίους μπορείς να δραστηριοποιηθείς ακολουθώντας διαφορετικά μονοπάτια εκπαίδευσης ή εργασιακής εμπειρίας: ο κλάδος της μετάφρασης είναι ένας από αυτούς. Σε αυτό το ευρύ πεδίο, το οποίο περιλαμβάνει ποικίλες επαγγελματικές διεξόδους (από τη μετάφραση λογοτεχνικών βιβλίων και οδηγιών χρήσης μέχρι τον υποτιτλισμό και την επιχώρια προσαρμογή λογισμικού), πώς καλλιεργείται η επαγγελματική συνείδηση; Και πώς συνδιαμορφώνεται;
Μια πρώτη απάντηση που μπορούμε να δώσουμε είναι ότι καλλιεργείται με την ορθή και σταθερή άσκηση του επαγγέλματος – όταν η μεταφραστική εργασία δεν είναι πάρεργο. Θα εθελοτυφλούσαμε αν δεν παραδεχόμασταν ότι υπάρχουν άνθρωποι που προσφέρουν μεταφραστική εργασία ως δευτερεύουσα απασχόληση, ή ακόμη και τυχαία ενασχόληση. Όμως, ένας κλάδος, με άλλα λόγια τα μέλη του μεμονωμένα καθώς και οι επαγγελματικές ενώσεις, χρειάζεται να μεριμνά για όλες τις περιπτώσεις, προκειμένου να εξελίσσεται καλά. Υπάρχουν ατομικές και συλλογικές κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση πάνω στους εξής άξονες:
- Επικοινωνία: πρωτίστως μεταξύ συναδέλφων, με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων για ορθές επαγγελματικές πρακτικές. Η εργασία από την άνεση του σπιτιού μας μπορεί να είναι εξυπηρετική, αλλά τείνει και να καλλιεργεί την εσωστρέφεια. Mε τα μέσα επαγγελματικής και κοινωνικής δικτύωσης είναι εύκολο να απευθυνθούμε σε ευρύτερο κύκλο συναδέλφων. Π.χ. το Linkedin μάς βοηθά να συνδεθούμε με συναδέλφους και ωφελούμαστε από τις απόψεις ή τις ενέργειές τους. Αν είστε μέλη της ομάδας Greek Translation Professionals στο Facebook και παρακολουθείτε τις αναρτήσεις, θα έχετε διαπιστώσει τη σοβαρότητα με την οποία δίνονται οι απαντήσεις των επαγγελματιών στα θέματα που τίθενται από επαγγελματίες και μη. Η κριτική σκέψη πάνω στις απαντήσεις-απόψεις τους αποτελεί μια παράμετρο διαμόρφωσης επαγγελματικής συνείδησης.
- Συμμετοχή σε επαγγελματικές ομάδες και ενώσεις: η αίσθηση του ανήκειν είναι ακρογωνιαίος λίθος στην καλλιέργεια επαγγελματικής συνείδησης. Με την ένταξή μας σε αυτές βρίσκουμε τις πηγές της ενημέρωσής μας, της επιμόρφωσής μας και της επιδίωξης συλλογικών διεκδικήσεων. Οι Women in Localisation – Greece Chapter μάς προσφέρουν ευκαιρίες δικτύωσης και πληροφόρησης που οδηγούν στην ανάδειξη της εικόνας που διαμορφώνουμε για τον επαγγελματικό εαυτό μας. Εκ των ων ουκ άνευ η συμμετοχή σε ενώσεις όπως η Πανελλήνια Ένωση Επαγγελματιών Μεταφραστών Πτυχιούχων Ιονίου Πανεπιστημίου και η Πανελλήνια Ένωση Μεταφραστών. Στους ιστότοπους αυτών των ενώσεων υπάρχουν οι κώδικες επαγγελματικής δεοντολογίας, οι θέσεις και οι δράσεις τους, μέσω των οποίων συνδιαμορφώνονται οι κοινές αντιλήψεις και διεκδικήσεις.
- Ενημέρωση: ενώσεις του εσωτερικού και του εξωτερικού έχουν ιστολόγια, ενημερωτικά δελτία και επιμορφωτικές συναντήσεις που βοηθούν στη διαμόρφωση του ορθού επαγγελματικού σκεπτικού. Αναφέρουμε ενδεικτικά: Το βρετανικό Institute of Translation & Interpreting έχει δωρεάν συμμετοχή στο ενημερωτικό του δελτίο και διοργανώνει διαδικτυακές συναντήσεις ανοιχτές και σε μη μέλη. H FIT Europe διοργανώνει επίσης ανοιχτές εκδηλώσεις (μπορείτε να δείτε τις προηγούμενες στο κανάλι της στο YouTube). Αλλά και μεμονωμένοι μεταφραστές αναλαμβάνουν δράση και καταγράφοντας της ιδέες τους μπορούν να μας ωφελήσουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Corinne McKay μέσω του ιστολογίου της.
- Συλλογική δράση: δεν είναι σωστό να περιμένουμε συλλογική δράση μόνο από τις επαγγελματικές ενώσεις μας. Μπορούμε κι εμείς να προσφέρουμε στον κλάδο μας με συνεργασία. Πρόσφατο παράδειγμα η εκπόνηση «Οδηγού αμοιβών στον χώρο της μετάφρασης»: πρόκειται για έναν οδηγό που προσφέρει κατευθυντήριες γραμμές για τον υπολογισμό των αμοιβών των ελεύθερων επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στον χώρο της μετάφρασης, της οπτικοακουστικής μετάφρασης και της επιμέλειας, ο οποίος είναι αποτέλεσμα συνεργασίας πολυμελούς ομάδας συντακτών.
- Αίσθηση προσωπικής και επαγγελματικής αξίας: Βεβαίως, όλα τα παραπάνω είναι απαραίτητα και σημαντικά, αλλά η επαγγελματική συνείδηση δεν μπορεί εύκολα να προκύψει όταν δεν αισθανόμαστε ότι αξίζουμε ως άνθρωποι και ως επαγγελματίες. Το προσωπικό κομμάτι αυτής της αίσθησης είναι κάτι που ξεκινάει να χτίζεται από την παιδική μας ηλικία, αλλά το επαγγελματικό πρέπει να ξεκινάει από την εκπαίδευση μεταφραστών. Είναι τεράστια η ευθύνη ενός εκπαιδευτή που δεν φροντίζει να καλλιεργήσει στους εκπαιδευόμενούς του την αίσθηση της αξίας του έργου τους, αλλά και την ανάγκη της προστασίας του επαγγέλματος. Εκτός, λοιπόν, από την επαγγελματική δεοντολογία και ηθική, εξίσου απαραίτητη είναι και η ηθική στον τομέα της εκπαίδευσης μεταφραστών, ως θεμέλιο επαγγελματικής συνείδησης των εκπαιδευόμενων.
Θα μπορούσαμε να γράψουμε κι άλλες σκέψεις, να κάνουμε κι άλλες προτάσεις που μας στρέφουν προς την κατεύθυνση της καλλιέργειας της επαγγελματικής συνείδησης. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της καλλιέργειας προκύπτει μέσα από προσωπική ενασχόληση και περίσκεψη, κι αυτό είναι δουλειά και ευθύνη ατομική. Το μόνο σίγουρο είναι όταν οι επαγγελματίες ενός χώρου δεν έχουν επαγγελματική συνείδηση, ο χώρος αυτός δεν αναπτύσσεται ορθά. Ας κάνουμε όλοι και όλες το καθήκον μας!
