Τα τελευταία 30 χρόνια ο καθημερινός γραπτός λόγος μας έχει αλλάξει πολύ: τα νεανικά ημερολόγια σπανίζουν (αντικαταστάθηκαν για μια περίοδο από τα πολύ διαφορετικά σε ύφος και περιεχόμενο ιστολόγια, αλλά και αυτά δεν πολυχρησιμοποιούνται πλέον), οι επιστολές αντικαταστάθηκαν από τα email, οι αναρτήσεις μας στα μέσα δικτύωσης συνήθως είναι συνοπτικές (ενώ κερδίζουν έδαφος μέσα που εστιάζουν στο βίντεο και όχι στο κείμενο), τα μηνύματά μας στο κινητό μικρά. Η συντομία κυριαρχεί – και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει, αφού ζούμε μέσα σ’ έναν κόσμο με γοργούς ρυθμούς και μέσα σ’ αυτόν καλούμαστε να λειτουργούμε;
Ταυτοχρόνως, καλούμαστε να γράφουμε εργασίες στα αντικείμενα που μελετάμε και διαφόρων τύπων κείμενα στη δουλειά μας. Εργασίες και κείμενα που πολλοί από εμάς πιθανότατα δεν διδαχθήκαμε ποτέ πώς να προσεγγίζουμε. Και πασχίζουμε να τα βγάλουμε πέρα. Μπορεί να στραφούμε στην τεχνολογία που μας εξυπηρετεί με τις τόσες εφαρμογές που υπάρχουν πλέον: εφαρμογές που μας βοηθούν να γράφουμε με σαφήνεια, όπως το Hemingway App, να διορθώνουμε γραμματικά και εκφραστικά λάθη, όπως το Grammarly, να κρατάμε σημειώσεις και να οργανώνουμε τα πρότζεκτ μας, όπως το Obsidian, να οργανώνουμε και να επεξεργαζόμαστε το υλικό μας για τη συγγραφή ενός λογοτεχνικού έργου ή μιας επιστημονικής εργασίας, όπως το Scrivener κ.ά. Ή στρεφόμαστε στην Τεχνητή Νοημοσύνη: ένα πρόγραμμα ΤΝ θα σκαρώσει πανεύκολα την έκθεση που έχουμε για το μάθημα των αγγλικών, θα κόψει και θα ράψει κομμάτια από κείμενα για να συντάξει την εργασία μας για το πανεπιστήμιο – και όχι μόνο! Ίσως θυμάστε το πρόσφατο περιστατικό με τον δικηγόρο που παραπέμφθηκε σε δίκη στη Νέα Υόρκη, επειδή βασίστηκε στο ChatGPT για τη σύνταξη δικογραφίας, με αποτέλεσμα να καταθέσει στοιχεία για εντελώς ανύπαρκτες, επινοημένες από το πρόγραμμα σχετικές υποθέσεις που υποτίθεται ότι αποτελούσαν δεδικασμένο.
Από τη μια πλευρά, λοιπόν, γράφουμε όλο και πιο λίγο, όλο και πιο σύντομα. Από την άλλη, έχουμε ανάγκη την τέχνη της συγγραφής, για να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας. Ή για να καλύψουμε τη βαθιά ανάγκη ορισμένων από εμάς να μετατρέπουν τη σκέψη τους σε γραπτό λόγο και να εκφράζονται. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνήσουν ότι το γράφειν είναι μια διαδικασία απαιτητική, που απαιτεί αφοσίωση. Να την αφήσουμε να οδεύσει προς τη λήθη;
Σε καμία περίπτωση, λέμε εμείς! Επειδή η γραπτή αποτύπωση της σκέψης έχει ως αποτέλεσμα την οργάνωσή της, τη σαφέστερη διατύπωση και, κατ’ επέκταση, την πιο ουσιώδη επικοινωνία με τον εαυτό μας και με τους άλλους. Με την τριβή και το παίδεμα που συχνά συνεπάγεται, τονώνει την εγκεφαλική λειτουργία και συμβάλλει στην πνευματική εξέλιξη. Μπορεί να αποτελέσει μέσο έκφρασης και εκτόνωσης των συναισθημάτων. Ενισχύει τη δημιουργικότητά μας. Βελτιώνει τον προφορικό μας λόγο. Αυτές οι πτυχές αφορούν πρωτίστως την προσωπική μας εξέλιξη αλλά, σαφώς, έχουν αντίκρισμα στις σπουδές και στην επαγγελματική μας ζωή.
Πώς θα μπορούσε να επανέλθει; Με αλλαγές σε μαθησιακό πλαίσιο που θα δίνουν τη δυνατότητα δημιουργικής αποτύπωσης των σκέψεών μας. Μάλλον δύσκολο να ισχύσει αυτό γενικά, αλλά αξίζει να το επιδιώξουν μεμονωμένα όσοι διδάσκοντες μπορούν. Με πρωτότυπες δράσεις εκπαιδευτικών φορέων που θα τονίζουν τη σημασία της γραφής και της συγγραφής. Κυρίως, όμως, με τη συνειδητοποίηση της αξίας της σε προσωπικό επίπεδο και με τη συνειδητή καλλιέργεια της ικανότητάς μας να γράφουμε κείμενα. Ευτυχώς, στο διαδίκτυο υπάρχουν πολλά άρθρα με χρήσιμες συμβουλές για όσους επιθυμούν να πάρουν το θέμα της συγγραφής προσωπικά. Ξεχωρίσαμε τον οδηγό της Anne Ichikawa (και τις πολύ πρακτικές ασκήσεις του) και τη λίστα με τις συμβουλές της Margarita Loktionova (και τα εργαλεία που προτείνει).
Καλή συγγραφή!
