EDITORIAL

Περί ChatGPT και άλλων δΑΙμονίων...

Στις σύγχρονες ΗΠΑ, κάθε πρωί χιλιάδες απόγονοι των ινδιάνων που βλέπαμε στα γουέστερν σηκώνονται από το κρεβάτι τους και ξυρίζονται μπροστά στον καθρέφτη του μπάνιου.
Οι πρόγονοί τους πίστευαν ότι ο καθρέφτης ήταν κάτι μαγικό...

Έχουν περάσει περίπου 50 μέρες από την αποστολή του προηγούμενου τεύχους μας, στο editorial του οποίου σας είχαμε υποσχεθεί ότι θα επανέλθουμε στο θέμα του ChatGPT, ενός μοντέλου επεξεργασίας φυσικής γλώσσας που έχει τη δυνατότητα να παράγει κείμενα όταν δέχεται ερωτήματα από έναν χρήστη. Έκτοτε, αφενός πέσατε πάνω σε δεκάδες άρθρα για την τεχνητή νοημοσύνη και το ChatGPT και αφετέρου διατέθηκε στο κοινό η έκδοση 4 του εντυπωσιακού chatbot της OpenAI, το μοντέλο της οποίας δημιουργήθηκε με βάση 100 τρισεκατομμύρια παραμέτρους. Εάν ρίξατε μια ματιά στα άρθρα, είναι σίγουρο ότι θα διαβάσατε ποικίλες απόψεις για την επίδραση του ChatGPT στην καθημερινότητά μας, οι οποίες συγκλίνουν στην πρόβλεψη ότι η χρήση του ChatGPT θα φέρει την επανάσταση σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Στη μία άκρη του φάσματος αυτών των απόψεων βρίσκονται όσοι πιστεύουν ότι το ChatGPT θα βοηθήσει δεκάδες επαγγελματίες να κάνουν τη δουλειά τους πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, ενώ στην άλλη όσοι πιστεύουν ότι το ChatGPT και τα αντίστοιχα chatbots που αναπτύσσουν δεκάδες εταιρείες θα καταστήσουν περιττούς εκατομμύρια κειμενογράφους, γραφίστες, λογιστές, προγραμματιστές, μηχανικούς λογισμικού, ακτινοδιαγνώστες, αναλυτές δεδομένων, διαφημιστές, εκπαιδευτικούς, οικονομικούς αναλυτές, χρηματιστές, ψυχολόγους, δικηγόρους, δικαστές και υπαλλήλους σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης πελατών. A, ναι, υπάρχουν και κάποιοι που θεωρούν ότι έχουμε μπροστά μας ένα ξεκάθαρο προμήνυμα της «εξέγερσης των μηχανών». (Μπορείτε να ηρεμήσετε – το GPT σημαίνει Generative Pretrained Transformer και όχι General Population Terminator.)

Σε ό,τι αφορά τη μετάφραση, έχουν ήδη γίνει οι πρώτες απόπειρες σύγκρισης της ποιότητας της μηχανικής μετάφρασης του ChatGPT με αυτή μηχανών όπως το Google Translate και το DeepL, και με βάση ορισμένα μοντέλα αξιολόγησης, η απόδοση του ChatGPT έχει εφάμιλλη ποιότητα. Τι σημαίνει αυτό για το επάγγελμα του μεταφραστή; Πιθανότατα τίποτα. Στην παρούσα φάση το Chat-GPT είναι (μεταξύ άλλων) απλώς άλλη μια μηχανή αυτόματης μετάφρασης και μάλιστα με χαμηλό επίπεδο ποιότητας προς τα ελληνικά. Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι η παγκόσμια αγορά της μετάφρασης λειτουργεί με ένα μοντέλο δύο ταχυτήτων: ένα μέρος της ενδιαφέρεται κυρίως για τη γρήγορη παραγωγή κειμένου με μικρό κόστος, ενώ ένα άλλο ενδιαφέρεται για την κειμενική ποιότητα, έστω κι αν αυτή κοστίζει χρόνο και χρήμα. Το Chat-GPT και τα αντίστοιχα μοντέλα AI αναμένεται να χρησιμοποιηθούν κατά κόρον από τις εταιρείες που ανήκουν στο πρώτο στρατόπεδο, όπως άλλωστε και δεκάδες άλλα σχετικά γλωσσικά εργαλεία που εκμεταλλεύονται τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης για την επεξεργασία της φυσικής γλώσσας. Πρόσφατα, μάλιστα, ο ενημερωτικός ιστότοπος Slator παρουσίασε 50 εταιρείες που ιδρύθηκαν τους τελευταίους 50 μήνες και αναπτύσσουν σχετικά εργαλεία (δείτε τη σχετική λίστα ).

Μια πιθανή –αρνητική για το επάγγελμά μας– συνέπεια, όμως, ενδέχεται να προκύψει από τη χρήση τέτοιων μοντέλων από μηχανές αναζήτησης. Η Microsoft, π.χ., κάνει τις τελευταίες δοκιμές σε μια νέα έκδοση της μηχανής αναζήτησης Bing, η οποία θα χρησιμοποιεί το Chat-GPT 4. Σε αντίθεση με μια μηχανή αναζήτησης, όταν θέτουμε ένα ερώτημα, το ChatGPT δεν μας κατευθύνει σε υπάρχοντα κείμενα που ενδέχεται να περιέχουν τις πληροφορίες που αναζητούμε, αλλά τα χρησιμοποιεί για να παραγάγει ένα δικό του κείμενο μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Εάν οι μηχανές αναζήτησης στραφούν σταδιακά σε αυτήν τη λογική, αυτό δεν θα είναι πρόβλημα για το γενικό κοινό, που κάνει αναζητήσεις όπως «πόσο γρήγορα τρέχει ένα τσιτάχ;» ή «πόσες φορές έχει παντρευτεί η Κιμ Καρντάσιαν;». Για τους μεταφραστές όμως θα είναι, καθώς για τις ανάγκες της δουλειάς μας κάνουμε πολύ πιο εξειδικευμένες αναζητήσεις και οι πληροφορίες που αναζητούμε είναι σπάνιες, ενώ συχνά εφαρμόζουμε κριτήρια ποιοτικής και ποσοτικής σύγκρισης για να επιλέξουμε την κατάλληλη μετάφραση ενός όρου από πολλές πιθανές αποδόσεις.

Κατά τα λοιπά, οι πρώτες αναφορές για τις δυνατότητες του Chat-GPT και οι πρώτες εκτιμήσεις για την επίδρασή του είναι ξεκάθαρα υπερβολικές, όπως άλλωστε συμβαίνει με πολλές νέες τεχνολογίες (θα θυμάστε τον ντόρο που είχε γίνει με τις πρώτες τηλεοράσεις 3D πριν από μερικά χρόνια ¬– ποιος έχει τέτοια τηλεόραση σήμερα;). Εμείς κάναμε διάφορες δοκιμές, για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας:

1. Ζητήσαμε μια ωραία ατάκα για να ξεκινήσεις το φλερτ με ένα άτομο που σε ενδιαφέρει ερωτικά και η απάντηση που πήραμε ήταν: «Συγνώμη, μήπως έχεις έναν χάρτη; Γιατί κάθε που φορά που σε κοιτάω στα μάτια χάνομαι». Αν οι μηχανές ΑΙ έπρεπε να βρουν ερωτικό σύντροφο, θα έμεναν στο ράφι με τέτοιες ατάκες.

2. Ζητήσαμε να μας γράψει ένα σύντομο διήγημα τρόμου, στο οποίο ένας άντρας και μία γυναίκα μπαίνουν σε ένα εγκαταλειμμένο σπίτι και έρχονται αντιμέτωποι με ένα τέρας. Το Chat-GPT έγραψε ένα διήγημα 300 λέξεων με εντυπωσιακή ταχύτητα αλλά και με αφόρητη στερεοτυπία. Του ζητήσαμε να ξαναγράψει αυτό το διήγημα κι αυτήν τη φορά οι πρωταγωνιστές να σκοτώνουν το τέρας με ένα πλαστικό λαγουδάκι. Στο διήγημα που λάβαμε, ο άντρας πετάει το πλαστικό λαγουδάκι στο τέρας και το τέρας πεθαίνει. Εδώ το Chat-GPT έκανε ακριβώς ό,τι του είπαμε, αλλά όχι με πειστικό τρόπο.

Με δεδομένο ότι το Chat-GPT, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των δημιουργών του, έχει τη δυνατότητα να αναλύσει «σχεδόν κάθε βιβλίο που έχει εκδοθεί πριν από το 2021», του ζητήσαμε να μας δώσει τα βασικά υφολογικά στοιχεία των έργων του Howard Philips Lovecraft. H απάντησή του ήταν αρκετά καλή: σύνθετο λεξιλόγιο, ζωντανές περιγραφές με μακροπερίοδο λόγο, αναξιόπιστοι αφηγητές, γοτθικά στοιχεία. Βέβαια, στα υφολογικά χαρακτηριστικά συμπεριέλαβε και τον «κοσμικό τρόμο», ένα στοιχείο που αφορά τη θεματική και όχι το ύφος. Στη συνέχεια του ζητήσαμε να ξαναγράψει το παραπάνω διήγημα σαν να το είχε γράψει ο H.P. Lovecraft. Μας έδωσε μια ελάχιστα παραλλαγμένη εκδοχή του διηγήματος, που σίγουρα δεν θύμιζε τον συγγραφέα που επιλέξαμε. Όταν του ζητήσαμε να ξαναγράψει το διήγημα, αυτήν τη φορά μιμούμενο το ύφος του Lewis Carroll, πήραμε πάλι μια ελάχιστα παραλλαγμένη εκδοχή του διηγήματος, η οποία δεν είχε σχέση με τη γραφή του Lewis Carroll.

3. Ζητήσαμε να μας δώσει μια συνταγή για το κλασικό ινδικό πιάτο νταλ μακάνι και μας την έδωσε μέσα σε δευτερόλεπτα. Όταν του ζητήσαμε να μας μεταφράσει τη συνταγή στα ελληνικά, παρατηρήσαμε τα εξής λάθη (μεταξύ πολλών άλλων):

• 1 cup Black lentils > 1 φλιτζάνι μαύροι φακοί
• 2 tomatoes, pureed > 2 ντομάτες, απομακρυνμένες [sic] από το σπίτι και καθαρισμένες
• Salt to taste > Αλάτι στη γεύση
• Add a pinch of salt and pressure cook for 5-6 whistles on high heat > Προσθέστε μια πρέσα αλατιού και μαγειρέψτε στην ταχύτητα για 5-6 σφυρίλατα σε υψηλή ζέστη

Στη συνέχεια του υποδείξαμε τις παραπάνω φράσεις ως μεταφραστικά λάθη και του ζητήσαμε να τις ξαναμεταφράσει. Και να τι μας έδωσε:

• 1 cup Black lentils > 1 φλιτζάνι μαύρου φακούλη
• 2 tomatoes, pureed > 2 ντομάτες, πελτοποιημένες
• Salt to taste > Αλάτι στο γούστο
• Add a pinch of salt and pressure cook for 5-6 whistles on high heat > Προσθέτουμε μια πρέζα αλατιού και τα μαγειρεύουμε στην ταχύτητα για 5-6 σφυρίδες σε υψηλή φωτιά

4. Ζητήσαμε να μας δώσει έναν βήμα-προς-βήμα οδηγό για τη δημιουργία ενός πρότζεκτ με πολλά αρχεία στο Trados Studio. Στον οδηγό που λάβαμε αγνοήθηκαν πλήρως όλοι οι μεταφραστικοί πόροι (μεταφραστικές μνήμες, ορολογικές βάσεις, λεξικά autosuggest) καθώς και αρκετές απαραίτητες ρυθμίσεις.

5. Ζητήσαμε να μας δώσει ένα κουίζ για την παθητική φωνή, με ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών (fill in the blanks), για μαθητές της τάξης Β. Μας το έδωσε αμέσως. Αν διδάσκετε αγγλικά, μη σκεφτείτε ότι λύσατε ένα πρόβλημά σας. Όταν δώσαμε το κουίζ στο Chat-GPT και του ζητήσαμε να απαντήσει στις ερωτήσεις, τις απάντησε όλες σωστά. Ελαφρώς δώρον άδωρον η βοήθειά του, λοιπόν.

Πώς πρέπει, λοιπόν, να σκεφτόμαστε για το Chat-GPT σε αυτήν τη φάση; Η σύντομη απάντηση είναι η εξής: Πάρα πολύ ψύχραιμα και πάρα πολύ επιφυλακτικά σε σχέση με την εκτιμώμενη επίδρασή του. Σε κάποια πεδία θα αλλάξει ορισμένους επαγγελματικούς ρόλους, με τον ίδιο τρόπο που, π.χ., η μηχανική μετάφραση δημιούργησε την ειδικότητα του post-editor. Αλλά από εκεί ως την κατακλυσμιαία αλλαγή στην καθημερινή ζωή μας, η απόσταση είναι τεράστια. Η έντονη συζήτηση που γίνεται αυτόν τον καιρό υποκινείται σε μεγάλο βαθμό από τα συμφέροντα όσων θέλουν να πουλήσουν τεχνολογικές ιδέες που ενσωματώνουν το Chat-GPT και όχι από τη «βέβαιη» επίδραση που θα έχει στη ζωή μας. Ούτε η τεχνολογία των chatbots είναι νέα (το πρώτο πειραματικό chatbot ονόματι ELIZA δημιουργήθηκε το 1966!), ούτε η τεχνητή νοημοσύνη έχει πείσει τους πάντες για την παντοδυναμία της τα επόμενα χρόνια (πολλά οικονομικά έντυπα άρχισαν να κάνουν λόγο για τη «φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης» από το 2017!). Ο σπουδαίος γλωσσολόγος Noam Chomsky υποστηρίζει ότι η «νοημοσύνη» του Chat-GPT είναι σε μεγάλο βαθμό επίπλαστη και το ίδιο το εργαλείο είναι μια «υψηλής τεχνολογίας μηχανή λογοκλοπής» https://mymodernmet.com/noam-chomsky-chat-gpt/, ενώ ο Matthew Salganik, καθηγητής κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Πρίνστον, αφού έκανε διάφορα πειράματα στα οποία προσπάθησε να δει εάν το Chat-GPT θα τον βοηθούσε να αξιολογήσει εργασίες συναδέλφων του, επισημαίνει ότι «άλλο cool κι άλλο tool». Τα κείμενα που παράγει προς το παρόν το δημοφιλές chatbot είναι ουδέτερα, συντηρητικά και άχρωμα, χωρίς προσωπικότητα ή δημιουργική πρωτοτυπία και συχνά περιέχουν ανακρίβειες, ενώ πολλά εργαλεία ΑΙ για την παραγωγή περιεχομένου (generative AI) παρουσιάζονται ως μάγοι ή ταχυδακτυλουργοί, με τρόπο που ενισχύει τον ντόρο που τα αφορά και κλέβει τη δόξα από άλλες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης που πραγματικά μας βοηθούν να πετύχουμε θαυμαστά πράγματα (όπως π.χ. στον τομέα της ιατρικής).

Κι όσο για τη μετάφραση, τη διδασκαλία ξένων γλωσσών και τα άλλα γλωσσικά επαγγέλματα, αν πρόκειται ποτέ να έρθει μια επανάσταση, αυτή φαίνεται να αργεί. Κάποια στιγμή ίσως να κληθούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα μοντέλο εργασίας που προωθεί την άνεσή μας και παράγει στερεότυπο περιεχόμενο και ένα άλλο που απαιτεί κόπο και επένδυση χρόνου αλλά δίνει διέξοδο στη δημιουργικότητά μας και ακονίζει πολλές δεξιότητες. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης – ούτε αυτό θα ήταν λογικό. Μπορούμε όμως να στραφούμε προς πελάτες και εργοδότες που εκτιμούν την ποιότητα, την πρωτοτυπία, την προσοχή στη λεπτομέρεια και τη δημιουργικότητα. Ως τότε, εμείς θα συνεχίσουμε να βλέπουμε εργαλεία όπως το Chat-GPT σαν χάντρες και καθρεφτάκια...

meta|φραση

* * *

ΥΓ: H σελίδα μας στο Facebook ενημερώνει 23.500 μεταφραστές, καθηγητές ξένων γλωσσών, πανεπιστημιακούς, φοιτητές, υποτιτλιστές, διερμηνείς, επιμελητές κ.ά. Με ένα Like στη σελίδα μας θα ενημερώνεστε κι εσείς!

ΥΓ2: Η σχολή μας αναζητά συνεργάτες! Δείτε τις σχετικές αγγελίες για την κάλυψη νέων θέσεων!

Ημερομηνίες έναρξης

NEWS

Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για συλλογικές συμβάσεις αυτοαπασχολούμενων

Με δεδομένα τα παραπάνω, παρακολουθούμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τον Ιούνιο του 2020 την πρωτοβουλία που ανέλαβε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι νόμοι περί ανταγωνισμού δεν αποτελούν πρόσκομμα για τις συλλογικές συμβάσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών των μεμονωμένων αυτοαπασχολούμενων. Στο διάστημα που μεσολάβησε διατυπώθηκε η αρχική εκτίμηση επιπτώσεων της Επιτροπής, έγινε εξωτερική μελέτη καθώς και ανοιχτή, δημόσια διαβούλευση, κατά την οποία τα ενδιαφερόμενα μέρη υπέβαλαν τις παρατηρήσεις τους αναφορικά με το σχέδιο κατευθυντήριων γραμμών (δείτε το ιστορικό της πρωτοβουλίας στο δελτίο τύπου της Επιτροπής. Στις 30 Σεπτεμβρίου 2022 δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ η ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την εφαρμογή του δικαίου ανταγωνισμού της Ένωσης στις συλλογικές συμβάσεις όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας των αυτοαπασχολούμενων χωρίς υπαλλήλους».

Οι κατευθυντήριες γραμμές αφορούν αυτοαπασχολούμενους χωρίς υπαλλήλους, δηλαδή ανθρώπους που δεν έχουν συνάψει σύμβαση εργασίας και παρέχουν υπηρεσίες με προσωπική εργασία, και διευκρινίζουν το πλαίσιο εντός του οποίου ορισμένοι μεμονωμένοι αυτοαπασχολούμενοι έχουν τη δυνατότητα της συλλογικής διαπραγμάτευσης, με όρους που δεν θα παραβιάζουν την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία της ΕΕ. Το δίκαιο περί ανταγωνισμού δεν ισχύει σε μεμονωμένους αυτοαπασχολούμενους που βρίσκονται σε συγκρίσιμη κατάσταση με τους εργαζόμενους ή/και σε αδύναμη διαπραγματευτική θέση. Σε αυτούς περιλαμβάνονται όσοι παρέχουν υπηρεσίες κατ’ αποκλειστικότητα ή κυρίως σε μία επιχείρηση, όσοι εργάζονται μαζί με τους υπαλλήλους μιας επιχείρησης και όσοι παρέχουν υπηρεσίες σε ψηφιακή πλατφόρμα εργασίας. Τα σενάρια που παρουσιάζονται στο έγγραφο δίνουν μια πρώτη εικόνα ορισμένων περιπτώσεων επαγγελματιών που θα έχουν τη δυνατότητα συλλογικής διαπραγμάτευσης: για παράδειγμα, στο άρθρο 36 (σενάριο στο Παράδειγμα 8) γίνεται αναφορά, μετά από θέσπιση στο εργατικό δίκαιο κράτους, στο δικαίωμα των αυτοαπασχολούμενων μεταφραστών οπτικοακουστικών μέσων να διαπραγματεύονται συλλογικά με τις εταιρείες στις οποίες παρέχουν τις υπηρεσίες τους.

Το κείμενο των κατευθυντήριων γραμμών είναι εκτενές και χρήζει μελέτης και ερμηνείας από ειδικούς στο εργατικό δίκαιο, ώστε να διασαφηνιστούν οι περιπτώσεις που καλύπτονται για τους αυτοαπασχολούμενους στον χώρο της μετάφρασης. Από την επικοινωνία μας με τη FIT Europe πληροφορηθήκαμε ότι παρακολουθεί το θέμα και θα συντονίσει ενέργειες σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σαφώς, ο κλάδος θα αναμένει με ανυπομονησία τις εξελίξεις σ’ αυτό το κομβικής σημασίας ζήτημα.

OPINION

H κατάσταση των πραγμάτων στην ελληνική λεξικογραφία

Πριν από σχεδόν έναν μήνα, μάθαμε ότι, με αφορμή τη δεύτερη έκδοσή του, το Χρηστικό Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας (ΧΛΕΓ) της Ακαδημίας Αθηνών απέκτησε και διαδικτυακή μορφή και μάλιστα με δωρεάν πρόσβαση. Η είδηση έγινε δεκτή με μεγάλη ικανοποίηση από τον χώρο των γλωσσικών επαγγελμάτων, καθώς το ΧΛΕΓ είναι ένα εξαιρετικό λεξικό χωρίς αμφιλεγόμενες ρυθμιστικές απόψεις (όπως π.χ. το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη), ενώ το μέχρι πρότινος μοναδικό διαδικτυακό λεξικό με δωρεάν πρόσβαση, το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη, δεν αποτυπώνει πλήρως την τρέχουσα γλώσσα. Στη νέα του έκδοση το λεξικό περιέχει πάνω από 75.000 λήμματα, καταγράφει εναλλακτικές ορθογραφίες, αναγράφει την επιστημονική ονομασία ζώων και φυτών, παραθέτει τη χρονολογία πρώτης εμφάνισης πολλών αγγλικών και γαλλικών λέξεων και στερεότυπων εκφράσεων και συμπεριλαμβάνει εκατοντάδες νεολογισμούς.

Επαρκεί, όμως, αυτή η εξέλιξη για να είμαστε χαρούμενοι για τη λεξικογραφική παραγωγή στη χώρα μας; Κατά τη γνώμη μας, όχι. Οι λόγοι είναι αρκετοί:

• Η διαδικτυακή έκδοση του Χρηστικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας είχε ανακοινωθεί το 2014 από τον συντονιστή του έργου, καθηγητή Χ. Χαραλαμπάκη, και χρειάστηκε να περάσει σχεδόν μία δεκαετία για να υλοποιηθεί.
• Η πλούσια σειρά λεξικών που έχει εκδώσει το Κέντρο Λεξικολογίας υπό την εποπτεία του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη διατίθεται μόνο σε έντυπη έκδοση. Εν έτει 2023 δεν είναι πρακτικό, λογικό (ούτε και οικολογικό) να μην έχουν και διαδικτυακή μορφή τέτοια σπουδαία λεξικά.
• Το Μεγάλο Ηλεκτρονικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (ΜΗΛΝΕΓ) των εκδόσεων Πατάκη, ένα φιλόδοξο έργο που αναπτύσσεται επί 20 έτη, διατίθεται πλέον στο κοινό με συνδρομητική άδεια, αλλά απομένει να δούμε εάν το κοινό θα στραφεί σε άλλες, δωρεάν λύσεις.
• Αξιόλογα λεξικά, όπως το Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας των εκδόσεων Πάπυρος ή το HyperLexicon των εκδόσεων Σταφυλίδη ναι μεν κυκλοφόρησαν και σε ψηφιακή μορφή, αλλά δεν ανανεώθηκαν ποτέ, με αποτέλεσμα να λειτουργούν μόνο σε απαρχαιωμένα λειτουργικά συστήματα, όπως τα Windows XP.
• Κανένα, το ξαναλέμε, κανένα αγγλοελληνικό/ελληνοαγγλικό λεξικό ελληνικής παραγωγής δεν διατίθεται αυτήν τη στιγμή σε μορφή που εγκαθίσταται στον υπολογιστή μας! Όσο για λεξικά που καλύπτουν τον συνδυασμό των ελληνικών με άλλες δημοφιλείς γλώσσες, οι επιλογές είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
• Όσο για τα λεξικά που καλύπτουν την ορολογία εξειδικευμένων πεδίων, μπορούμε να πούμε χωρίς υπερβολή ότι η παραγωγή τους σταμάτησε τον πρώτο καιρό της οικονομικής κρίσης. Με δυσκολία μπορεί κανείς να βρει τεχνικό λεξικό που έχει εκδοθεί μετά το 2010 και, αναπόφευκτα, η νέα ορολογία που προκύπτει καθημερινά σε δεκάδες εξειδικευμένα πεδία δεν καλύπτεται.
• Τέλος, σε ό,τι αφορά τα λεξικά για φορητές συσκευές (κινητό και ταμπλέτα), υπάρχουν μεν διάφορα, αλλά τα περισσότερα είναι αμφίβολης προέλευσης και ποιότητας. Μετά το Word Reference το χάος! Υπάρχουν, μάλιστα, αρκετές εφαρμογές που αυτοδιαφημίζονται ως λεξικά αλλά στην πραγματικότητα είναι υποτυπώδεις διεπαφές μηχανικής μετάφρασης.

Τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε από τα παραπάνω; Η παραγωγή λεξικών, ένα εξ ορισμού δύσκολο και χρονοβόρο εγχείρημα, φαίνεται να περιορίζεται στα μεγάλα μονόγλωσσα γενικά λεξικά. Οι λόγοι είναι πολλοί και ποικίλοι: η ευρεία διάδοση ορολογικών πόρων όπως η ΙΑΤΕ και το φόρουμ της πύλης translatum, η οικονομική κρίση αλλά και η μικρής κλίμακας οικονομία της χώρας μας, η έλλειψη λεξικογραφικής εκπαίδευσης, η ολοένα και πιο έντονη αίσθηση ότι μπορούμε να βρούμε οτιδήποτε θέλουμε με μια αναζήτηση στη μηχανή της Google κ.ά. Ίσως αυτή η εξέλιξη να φαίνεται λογική, αλλά κατά τη γνώμη μας κρύβει τον κίνδυνο να αποξενωθεί η νέα γενιά μαθητών από το λεξικό ως εργαλείο έρευνας και να φτωχύνει κατά πολύ η εργαλειοθήκη όσων ασχολούνται με τα γλωσσικά επαγγέλματα. Κι αυτό μόνο θετικό δεν είναι...

Καλωσορίζουμε, λοιπόν, τη διαδικτυακή έκδοση του Χρηστικού Λεξικού της Ελληνικής Γλώσσας καθώς και το συνδρομητικό Μεγάλο Ηλεκτρονικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας και ελπίζουμε να δούμε σύντομα και κάποια από τα δημοφιλή αγγλοελληνικά/ελληνοαγγλικά λεξικά της αγοράς να αποκτούν και ψηφιακή έκδοση. Γιατί δεν μπορούμε να διανοηθούμε ότι οι επόμενες γενιές μαθητών θα μάθουν αγγλικά μόνο με το Word Reference!

STAR SEMINAR

Εισαγωγή στη Μετάφραση

Έναρξη & μαθήματα:
16 Μαΐου 2023 (Τρίτη – Πέμπτη, 18:00 – 21:00)
30 Μαΐου 2023 (Τρίτη – Πέμπτη, 10:00 – 13:00)

Διάρκεια: 15 ώρες (5 μαθήματα)

Γλωσσικός συνδυασμός: Αγγλικά < > Ελληνικά

Εισηγητές: Βασίλης Μπαμπούρης, Κωνσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου, Θάλεια Μπίστικα, Ντέση Βερβενιώτου

Εάν θέλετε να αποκτήσετε αντικειμενική εικόνα για τη μετάφραση, σας προτείνουμε να παρακολουθήσετε το εξ αποστάσεως σεμινάριο Εισαγωγή στη Μετάφραση. Σε 5 τρίωρες τηλεδιασκέψεις:

• θα μάθετε το σκεπτικό της μετάφρασης
• θα μεταφράσετε από τα αγγλικά στα ελληνικά και αντίστροφα
• θα υποτιτλίσετε ένα σύντομο βίντεο
• θα γνωρίσετε το Trados Studio, το πιο δημοφιλές μεταφραστικό εργαλείο στον κόσμο
• θα ενημερωθείτε για το επάγγελμα του μεταφραστή και τις προοπτικές που προσφέρει.

Εάν, αφού παρακολουθήσετε το σεμινάριο, αποφασίσετε να εγγραφείτε στο Σύγχρονο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μεταφραστών Μονοετές+ (ή στο αντίστοιχο Ασύγχρονο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μεταφραστών), τα δίδακτρα του σεμιναρίου θα αφαιρεθούν από τα δίδακτρα του προγράμματος! Για να μάθετε τις διαφορές των 2 προγραμμάτων, διαβάστε τη συγκριτική παρουσίαση «Σύγχρονο ή Ασύγχρονο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μεταφραστών; Ποιο να επιλέξετε!

Για περισσότερες πληροφορίες και για κράτηση θέσης επικοινωνήστε με τη Γραμματεία μας (με email ή στο 210 3629000) ή επισκεφτείτε τη σελίδα του σεμιναρίου και συμπληρώστε τη φόρμα ενδιαφερομένου, ώστε να σας στείλουμε ενημερωτικό υλικό.

BOOK

Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη

Γιάννης Η. Χάρης (νέα, αναθεωρημένη έκδοση, βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2022). )

Δύσκολο να συνοψίσεις την πενηντάχρονη επαγγελματική πορεία του Γιάννη Χάρη – αλλά θα το επιχειρήσουμε: διορθωτής και επιμελητής εκδόσεων σε οίκους και οργανισμούς, καθηγητής ελληνικών σε ξένους, μεταφραστής του συνολικού έργου του Κούντερα, επιφυλλιδογράφος για γλωσσικά ως επί το πλείστον θέματα. Με άλλα λόγια, ένας άνθρωπος με βαθιά γνώση και αγάπη για την ελληνική γλώσσα. Και χαιρόμαστε πραγματικά που έχουμε στα χέρια μας την αναθεωρημένη έκδοση των άρθρων του.

Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη είναι η επίτομη έκδοση των 159 επιφυλλίδων του Γιάννη Χάρη στην εφημερίδα Τα Νέα. Πρόκειται για τη σειρά «Μικρά γλωσσικά» (1999 – 2003 ) και τη σειρά «Τα αδέσποτα» (2003 – 2008) που παλαιότερα υπήρχαν σε δίτομο έργο που είχε εκδοθεί από άλλον εκδοτικό οίκο. Είναι κείμενα για τη γλώσσα μας και την εξέλιξή της, τη στάση μας απέναντί της, καθώς και τα λάθη που προκύπτουν στη χρήση της. Να επισημάνουμε εδώ ότι ο Γιάννης Χάρης δεν σταχυολογεί λάθη από γραπτά μαθητών και φοιτητών ή λάθη που γεννιούνται από τη βιαστική, καθημερινή επικοινωνία μας. Παρουσιάζει ολισθήματα ανθρώπων του λόγου (συγγραφέων, μεταφραστών, δημοσιογράφων κ.λπ.), τα οποία εντάσσονται σε δύο ευρείες κατηγορίες, κυρίως: αυτά που δημιουργούνται στα κενά του γλωσσικού συστήματος (π.χ. ρήματα όπως το «διαρρέω» και το «λήγω» που έγιναν μεταβατικά) και αυτά που δημιουργούνται από καθαρολογική διάθεση (π.χ. η καθιερωμένη στη δημοτική γενική «της Κλειώς» που άρχισε να υποσκελίζεται από τη λόγια εκδοχή «της Κλειούς», για να εμφανιστεί στη συνέχεια και η παράδοξη επιλογή «της Γωγούς»). Οι επιφυλλίδες θίγουν τη σχέση της αρχαίας με τη νεοελληνική, την εξέλιξη της ελληνικής μέσα από δάνεια, αποκλίσεις και λάθη, τη λογική που διέπει το γλωσσικό αίσθημα, τις ποικίλες γλωσσικές τάσεις κ.ά. Τα κείμενα της επίτομης έκδοσης, όπως διαβάζουμε στον «Πρόλογο», έχουν «διορθώσεις και αλλαγές, ορισμένες προσθήκες, ιδίως σημειώσεων, και περισσότερες απαλείψεις». Εξαιρετικά χρήσιμο για στοχευμένη ανάγνωση είναι το γενικό ευρετήριο στο τέλος του τόμου.

Μας αρέσει πολύ η δουλειά του Γιάννη Χάρη. Πρώτα απ’ όλα, επειδή ο σχολιασμός των φαινομένων βασίζεται σε πληθώρα παραδειγμάτων, ανάλυση και χιούμορ. Πρώτα θα γελάσετε, ήδη από τον τίτλο πολλών επιφυλλίδων, και μετά θα προβληματιστείτε. Και θα μάθετε πολλά, μέσα από έναν τρόπο παρουσίασης περιγραφικό κι όχι ρυθμιστικό. Δεν θα έχετε, δηλαδή, στα χέρια σας έναν οδηγό γλωσσικών λαθών προς αποφυγήν, αλλά μια σειρά από συμπεράσματα, ίσως και οδηγίες για τη βελτίωση του λόγου. Αν τα γλωσσικά θέματα είναι μέρος της δουλειάς σας ή των ενδιαφερόντων σας, μην καθυστερείτε: υιοθετήστε το επιμορφωτικό σας δεκάλεπτο της μιας επιφυλλίδας την ημέρα!

TRAINING

Τα σεμινάρια της άνοιξης

Υποτιτλισμός για προχωρημένους

Έναρξη: 2 Μαΐου 2023
Διάρκεια: 8 εβδομάδες
Τηλεδιασκέψεις: Πέμπτη, 18:30 – 20:30
Γλωσσικός συνδυασμός: Αγγλικά > Ελληνικά
Εισηγήτρια: Εμμανουέλα Πατηνιωτάκη

Αν είστε ήδη επαγγελματίας υποτιτλιστής ή έχετε αποκτήσει ερασιτεχνικά πολύ καλή γνώση της διαδικασίας του υποτιτλισμού και επιθυμείτε να εξειδικευτείτε περαιτέρω, ώστε να αποκτήσετε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην εγχώρια αγορά και την αγορά του εξωτερικού, το σεμινάριο για προχωρημένους θα σας καλύψει απόλυτα. Κατά τη διάρκειά του, θα εξασκηθείτε στην αντιμετώπιση ιδιαίτερων υποτιτλιστικών δυσκολιών, θα χρησιμοποιήσετε διάφορα λογισμικά (ΖΟΟsubs, Subtitle Edit, Subtitle Workshop, Handbrake, AnyVideo Converter, Amara κ.ά.), θα μάθετε όλους τους κανόνες του υποτιτλισμού για κωφούς, θα εξασκηθείτε στον ποιοτικό έλεγχο (QA) της οπτικοακουστικής μετάφρασης και θα μάθετε πώς δουλεύουν οι εταιρείες του εξωτερικού, ώστε να τις προσεγγίσετε για συνεργασία!

Trados Studio Pro 2021

Έναρξη: 2 Μαΐου 2023
Διάρκεια: 4,5 εβδομάδες
Μαθήματα: Τρίτη – Πέμπτη, 18:30 – 21:30
Εισηγήτρια: Λιάνα Μπρίλη

Trados Studio Pro 2021 online

Έναρξη: 25 Μαΐου 2023
Διάρκεια: 4,5 εβδομάδες
Μαθήματα: Τρίτη – Πέμπτη, 18:30 – 21:30
Εισηγητής: Βασίλης Μπαμπούρης

Aν είστε μεταφραστής ή επαγγελματίας που θέλει να εξειδικευτεί σε θέματα διαχείρισης ορολογίας, εκπαιδευτείτε στη χρήση του Trados Pro 2021, του κορυφαίου εργαλείου μεταφραστικού περιβάλλοντος στον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης του σεμιναρίου θα μάθετε να δημιουργείτε και να χρησιμοποιείτε μεταφραστική μνήμη, ηλεκτρονικά γλωσσάρια, λεξικά και εγκυκλοπαίδειες, θα εξοικειωθείτε με την παραλληλοποίηση κειμένων και τη διαχείριση βάσεων δεδομένων και μεγάλου φάσματος τύπων αρχείων, θα γνωρίσετε τις νέες λειτουργίες της έκδοσης 2021, καθώς και τεχνικές για αύξηση της παραγωγικότητας και επίλυση προβλημάτων.

Σημαντική πληροφορία: Το σεμινάριο συνδέεται με τις εξετάσεις διεθνούς πιστοποίησης της RWS! Οι συμμετέχοντες θα δίνουν εξετάσεις online, ώστε να πιστοποιούνται από την RWS στα επίπεδα Getting Started και Intermediate. Τα εξέταστρα συμπεριλαμβάνονται στα δίδακτρα του σεμιναρίου.

Διαχείριση μεταφραστικού έργου

Έναρξη: 2 Μαΐου 2023
Διάρκεια: 4,5 εβδομάδες
Τηλεδιασκέψεις: Τρίτη – Πέμπτη, 19:00 – 22:00
Εισηγητής: Κώστας Ναδάλης

Ένα μεγάλο ποσοστό των αγγελιών για αναζήτηση νέων συνεργατών στη μεταφραστική αγορά αφορά θέσεις senior και junior διαχειριστή μεταφραστικού έργου. Με σκοπό να καλύψει μέρος της ζήτησης, η σχολή μας διοργανώνει ένα σεμινάριο που απευθύνεται σε όσους επιθυμούν να εργαστούν ως Project Managers σε μεταφραστικά γραφεία, σε νέους ή σχετικά έμπειρους PMs που θέλουν να διευρύνουν τις γνώσεις τους στο αντικείμενο, καθώς και σε ελεύθερους επαγγελματίες μεταφραστές που θέλουν να διαχειρίζονται αποτελεσματικά την καθημερινή τους εργασία, με ασκήσεις σχεδιασμένες, ώστε να καλύπτουν κάθε στάδιο ενός μεταφραστικού έργου και εργαλεία όπως το SDL Trados Studio. Οι συμμετέχοντες θα εξοικειωθούν με τις βασικές αρχές που διέπουν τη διαχείριση των μεταφραστικών έργων και τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την αρχική εκτίμηση, τον προγραμματισμό, την παρακολούθηση της προόδου και την αποτίμηση των αποτελεσμάτων.

Υποτιτλισμός για αρχάριους

Έναρξη: 15 Μαΐου
Διάρκεια: 7 εβδομάδες
Τηλεδιασκέψεις: Τετάρτη, 18:30 – 21:30
Γλωσσικός συνδυασμός: Αγγλικά > Ελληνικά
Εισηγητής: Παναγιώτης Καρούσος

Αν έχετε πρότερη μεταφραστική εμπειρία και επιθυμείτε να αποκτήσετε ολοκληρωμένη γνώση της διαδικασίας του υποτιτλισμού, ώστε να διαθέτετε το απαιτούμενο υπόβαθρο για να αρχίσετε να εργάζεστε ως υποτιτλιστής, παρακολουθήστε το εισαγωγικό σεμινάριο της σχολής μας. Κατά τη διάρκειά του, θα μάθετε τη μεθοδολογία και τις σύγχρονες τεχνικές του υποτιτλισμού, θα εξασκηθείτε στη χρήση ειδικού λογισμικού (Subtitle Edit), θα υποτιτλίσετε διάφορα είδη οπτικοακουστικού υλικού (ταινία, επεισόδιο σειράς, ντοκιμαντέρ, σχολιασμός σκηνών), θα γνωρίσετε τον υποτιτλισμό για άτομα με προβλήματα ακοής και θα ενημερωθείτε για την αγορά εργασίας. Το σεμινάριο προσφέρεται με σύγχρονη φοίτηση εξ αποστάσεως μέσω τηλεδιασκέψεων. Κάθε εβδομάδα οι συμμετέχοντες μελετούν το εκπαιδευτικό υλικό στη διαδικτυακή πλατφόρμα εκμάθησης Moodle, κάνουν ασκήσεις υποτιτλισμού και συμμετέχουν σε τηλεδιασκέψεις με τον εισηγητή.

Επάγγελμα: Μεταφραστής

Έναρξη:
22 Μαΐου 2023
Διάρκεια: 15 ώρες
Τηλεδιασκέψεις: Δευτέρα – Τετάρτη – Παρασκευή, 18:30 – 21:30
Εισηγήτρια: Πένυ Μητσοπούλου

Αν αντιμετωπίζετε με δέος και απορία την είσοδό σας στον επαγγελματικό στίβο της μετάφρασης, το σεμινάριο αυτό είναι ιδανικό για εσάς! Απευθύνεται σε απόφοιτους μεταφραστικών σχολών και σε μεταφραστές που θέλουν να εδραιωθούν στην εγχώρια και τη διεθνή αγορά και να γίνουν επιτυχημένοι επαγγελματίες. Η πεπειραμένη μεταφράστρια Πένυ Μητσοπούλου θα σας μάθει όλα όσα θα θέλατε να γνωρίζετε για την οικονομική και λογιστική διαχείριση μιας ατομικής επιχείρησης, την ασφάλιση και τη φορολόγηση, την κοστολόγηση έργων, τη δικτύωση και την προώθηση της επιχείρησής σας κ.ά. Κάντε τα πρώτα σας βήματα στη μεταφραστική αγορά με σιγουριά και άρτια πληροφόρηση!

* * *

Για περισσότερες πληροφορίες και για κράτηση θέσης επικοινωνήστε με τη Γραμματεία μας (με email ή στο 210.3629000) ή επισκεφτείτε τη σελίδα του σεμιναρίου που σας ενδιαφέρει και συμπληρώστε τη φόρμα ενδιαφερομένου, ώστε να σας στείλουμε ενημερωτικό υλικό.

ACADEMIA

Καλοκαιρινή επιμόρφωση!

Σας ενδιαφέρει να αξιοποιήσετε τις ευκαιρίες καλοκαιρινής επιμόρφωσης που προσφέρουν ευρωπαϊκά πανεπιστήμια; Διαβάστε, στη συνέχεια, πληροφορίες για τους θερινούς κύκλους μαθημάτων που έχουν προγραμματίσει:

International Literary Translation and Creative Writing Summer School

23 – 29 Ιουλίου 2023, Νόριτς, Βρετανία

Συνεχίζοντας την πολυετή παράδοσή του, το Κέντρο Λογοτεχνικής Μετάφρασης του East Anglia University προσφέρει κύκλο θερινών μαθημάτων στη λογοτεχνική μετάφραση και τη δημιουργική γραφή.

CETRA Summer School 2023: 34st Research Summer School in Translation Studies (online)

28 Αυγούστου – 8 Σεπτεμβρίου 2023, Λέβεν, Βέλγιο

Το Πανεπιστήμιο του Λέβεν διοργανώνει την καθιερωμένη πλέον ετήσια εκπαίδευση διδακτορικών φοιτητών Μεταφραστικών Σπουδών σε ζητήματα έρευνας.

Applied English, Translation and Interpreting Summer School

To Heriot-Watt University προσφέρει θερινούς κύκλους μαθημάτων στη μετάφραση και τη διερμηνεία.

Εκτός αυτών, θα βρείτε και πολλούς άλλους κύκλους θερινών μαθημάτων σε ποικίλα αντικείμενα που προσφέρονται από εκπαιδευτικούς φορείς ανά την Ευρώπη. Για να ενημερωθείτε, επισκεφτείτε το summerschoolsineurope.eu. Επιλέγοντας αντικείμενο επιμόρφωσης και χώρα προορισμού, θα βρείτε αυτό που σας ενδιαφέρει.