Περί ChatGPT και άλλων δΑ.Ι.μονίων…

Στις σύγχρονες ΗΠΑ, κάθε πρωί χιλιάδες απόγονοι των Iνδιάνων που βλέπαμε στα γουέστερν σηκώνονται από το κρεβάτι τους και ξυρίζονται μπροστά στον καθρέφτη του μπάνιου.
Οι πρόγονοί τους πίστευαν ότι ο καθρέφτης ήταν κάτι μαγικό…

Έχουν περάσει περίπου 50 μέρες από την αποστολή του προηγούμενου τεύχους μας, στο editorial του οποίου σάς είχαμε υποσχεθεί ότι θα επανέλθουμε στο θέμα του ChatGPT, ενός μοντέλου επεξεργασίας φυσικής γλώσσας με τη δυνατότητα να παράγει κείμενα, όταν δέχεται ερωτήματα από έναν χρήστη. Έκτοτε, αφενός πέσατε πάνω σε δεκάδες άρθρα για την τεχνητή νοημοσύνη και το ChatGPT, αφετέρου διατέθηκε στο κοινό η έκδοση 4 του εντυπωσιακού chatbot της OpenAI, το μοντέλο της οποίας δημιουργήθηκε με βάση 100 τρισεκατομμύρια παραμέτρους. Εάν ρίξατε μια ματιά στα άρθρα, είναι σίγουρο ότι διαβάσατε ποικίλες απόψεις για την επίδραση του ChatGPT στην καθημερινότητά μας, οι οποίες συγκλίνουν στην πρόβλεψη ότι η χρήση του ChatGPT θα φέρει την επανάσταση σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Στη μία άκρη του φάσματος αυτών των απόψεων βρίσκονται όσοι πιστεύουν πως το ChatGPT θα βοηθήσει δεκάδες επαγγελματίες να κάνουν τη δουλειά τους πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, ενώ στην άλλη όσοι πιστεύουν πωςτο ChatGPT και τα αντίστοιχα chatbots που αναπτύσσονται από δεκάδες εταιρείες θα καταστήσουν περιττούς εκατομμύρια κειμενογράφους, γραφίστες, λογιστές, προγραμματιστές, μηχανικούς λογισμικού, ακτινοδιαγνώστες, αναλυτές δεδομένων, διαφημιστές, εκπαιδευτικούς, οικονομικούς αναλυτές, χρηματιστές, ψυχολόγους, δικηγόρους, δικαστές και υπαλλήλους σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης πελατών. A, ναι, υπάρχουν και κάποιοι που θεωρούν ότι έχουμε μπροστά μας ένα ξεκάθαρο προμήνυμα της «εξέγερσης των μηχανών». (Μπορείτε να ηρεμήσετε – το GPT σημαίνει Generative Pretrained Transformer και όχι General Population Terminator.)

Σε ό,τι αφορά τη μετάφραση, έχουν ήδη γίνει οι πρώτες απόπειρες σύγκρισης της ποιότητας της μηχανικής μετάφρασης του ChatGPT με αυτή μηχανών όπως το Google Translate και το DeepL, και με βάση ορισμένα μοντέλα αξιολόγησης, η απόδοση του ChatGPT είναι εφάμιλλης ποιότητας. Τι σημαίνει αυτό για το επάγγελμα του μεταφραστή; Πιθανότατα τίποτα. Στην παρούσα φάση, το ChatGPT είναι (μεταξύ άλλων) απλώς άλλη μία μηχανή αυτόματης μετάφρασης, και μάλιστα με πολύ χαμηλό επίπεδο ποιότητας προς τα ελληνικά. Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι η παγκόσμια αγορά της μετάφρασης λειτουργεί με ένα μοντέλο δύο ταχυτήτων: ένα μέρος της ενδιαφέρεται κυρίως για τη γρήγορη παραγωγή κειμένου με μικρό κόστος, ενώ ένα άλλο ενδιαφέρεται για την κειμενική ποιότητα, έστω κι αν αυτή κοστίζει χρόνο και χρήμα. Το ChatGPT και τα αντίστοιχα μοντέλα AI αναμένεται να χρησιμοποιηθούν κατά κόρον από τις εταιρείες που ανήκουν στο πρώτο στρατόπεδο, όπως άλλωστε και δεκάδες άλλα σχετικά γλωσσικά εργαλεία που αξιοποιούν τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης για την επεξεργασία της φυσικής γλώσσας. Πρόσφατα, μάλιστα, ο ενημερωτικός ιστότοπος Slator παρουσίασε 50 εταιρείες που ιδρύθηκαν τους τελευταίους 50 μήνες και αναπτύσσουν σχετικά εργαλεία (δείτε τη σχετική λίστα).

Μια –αρνητική για το επάγγελμά μας– συνέπεια, όμως, ενδέχεται να προκύψει από τη χρήση τέτοιων μοντέλων από μηχανές αναζήτησης. Η Microsoft, π.χ., μόλις διέθεσε στο κοινό μια νέα έκδοση της μηχανής αναζήτησης Bing (δείτε τη εδώ), η οποία χρησιμοποιεί το ChatGPT 4, ενώ ο περιηγητής ιστοσελίδων Opera προσφέρει τη δυνατότητα περίληψης των αποτελεσμάτων αναζήτησης με τη χρήση ΑΙ. Σε αντίθεση με μια μηχανή αναζήτησης, όταν θέτουμε ένα ερώτημα, το ChatGPT δεν μας κατευθύνει σε υπάρχοντα κείμενα που ενδέχεται να περιέχουν τις πληροφορίες που αναζητούμε, αλλά τα χρησιμοποιεί για να παραγάγει ένα δικό του κείμενο μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Εάν οι μηχανές αναζήτησης στραφούν σταδιακά σε αυτήν τη λογική, αυτό δεν θα είναι πρόβλημα για το γενικό κοινό, που κάνει αναζητήσεις όπως «πόσο γρήγορα τρέχει ένα τσιτάχ;» ή «πόσες φορές έχει παντρευτεί η Κιμ Καρντάσιαν;». Για τους μεταφραστές ωστόσο θα είναι, καθώς για τις ανάγκες της δουλειάς μας κάνουμε πολύ πιο εξειδικευμένες αναζητήσεις, και οι πληροφορίες που αναζητούμε είναι σπάνιες, ενώ συχνά εφαρμόζουμε κριτήρια ποιοτικής και ποσοτικής σύγκρισης για να επιλέξουμε την κατάλληλη μετάφραση ενός όρου μεταξύ πολλών πιθανών αποδόσεων.

Κατά τα λοιπά, οι πρώτες αναφορές για τις δυνατότητες του ChatGPT και οι πρώτες εκτιμήσεις για την επίδρασή του είναι ξεκάθαρα υπερβολικές, όπως άλλωστε συμβαίνει με πολλές νέες τεχνολογίες (θα θυμάστε τον ντόρο που είχε προκληθεί με τις πρώτες τηλεοράσεις 3D πριν από μερικά χρόνια – ποιος έχει τέτοια τηλεόραση σήμερα;). Εμείς κάναμε διάφορες δοκιμές, για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας:

1. Ζητήσαμε μια ωραία ατάκα για να ξεκινήσεις το φλερτ με ένα άτομο που σε ενδιαφέρει ερωτικά, και η απάντηση που πήραμε ήταν: «Συγνώμη, μήπως έχεις έναν χάρτη; Γιατί κάθε που φορά που σε κοιτάω στα μάτια, χάνομαι». Αν οι μηχανές ΑΙ έπρεπε να βρουν ερωτικό σύντροφο, θα έμεναν στο ράφι με τέτοιες ατάκες.

2. Ζητήσαμε να μας γράψει ένα σύντομο διήγημα τρόμου, στο οποίο ένας άντρας και μια γυναίκα μπαίνουν σε ένα εγκαταλειμμένο σπίτι και έρχονται αντιμέτωποι με ένα τέρας. Το ChatGPT έγραψε ένα διήγημα 300 λέξεων με εντυπωσιακή ταχύτητα αλλά και με αφόρητη στερεοτυπία. Του ζητήσαμε να ξαναγράψει αυτό το διήγημα, κι αυτήν τη φορά οι πρωταγωνιστές να σκοτώνουν το τέρας με ένα πλαστικό λαγουδάκι. Στο διήγημα που λάβαμε, ο άντρας πετάει το πλαστικό λαγουδάκι στο τέρας, και το τέρας πεθαίνει. Εδώ το ChatGPT έκανε ακριβώς ό,τι του είπαμε, αλλά όχι με πειστικό τρόπο.

Με δεδομένο ότι το ChatGPT, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των δημιουργών του, έχει τη δυνατότητα να αναλύσει «σχεδόν κάθε βιβλίο που έχει εκδοθεί πριν από το 2021», του ζητήσαμε να μας δώσει τα βασικά υφολογικά στοιχεία των έργων του Howard Philips Lovecraft. H απάντησή του ήταν αρκετά καλή: σύνθετο λεξιλόγιο, ζωντανές περιγραφές με μακροπερίοδο λόγο, αναξιόπιστοι αφηγητές, γοτθικά στοιχεία. Βέβαια, στα υφολογικά χαρακτηριστικά συμπεριέλαβε και τον «κοσμικό τρόμο», ένα στοιχείο που αφορά τη θεματική και όχι το ύφος. Στη συνέχεια, του ζητήσαμε να ξαναγράψει το παραπάνω διήγημα σαν να το είχε γράψει ο H.P. Lovecraft. Μας έδωσε μια ελάχιστα παραλλαγμένη εκδοχή του διηγήματος, που σίγουρα δεν θύμιζε τον συγγραφέα που είχαμε επιλέξει. Όταν του ζητήσαμε να ξαναγράψει το διήγημα, αυτήν τη φορά μιμούμενο το ύφος του Lewis Carroll, πήραμε πάλι μια ελάχιστα παραλλαγμένη εκδοχή του διηγήματος, η οποία δεν είχε καμία σχέση με τη γραφή του Lewis Carroll.

3. Ζητήσαμε να μας δώσει μια συνταγή για το κλασικό ινδικό πιάτο νταλ μακάνι, και μας την έδωσε μέσα σε δευτερόλεπτα. Όταν του ζητήσαμε να μας μεταφράσει τη συνταγή στα ελληνικά, παρατηρήσαμε τα εξής λάθη (μεταξύ πολλών άλλων):

  • 1 cup Black lentils > 1 φλιτζάνι μαύροι φακοί
  • 2 tomatoes, pureed > 2 ντομάτες, απομακρυνμένες [sic] από το σπίτι και καθαρισμένες
  • Salt to taste > Αλάτι στη γεύση
  • Add a pinch of salt and pressure cook for 5-6 whistles on high heat > Προσθέστε μια πρέσα αλατιού και μαγειρέψτε στην ταχύτητα για 5-6 σφυρίλατα σε υψηλή ζέστη

Στη συνέχεια, του υποδείξαμε τις παραπάνω φράσεις ως μεταφραστικά λάθη και του ζητήσαμε να τις ξαναμεταφράσει. Και να τι μας έδωσε:

  • 1 cup Black lentils > 1 φλιτζάνι μαύρου φακούλη
  • 2 tomatoes, pureed > 2 ντομάτες, πελτοποιημένες
  • Salt to taste > Αλάτι στο γούστο
  • Add a pinch of salt and pressure cook for 5-6 whistles on high heat > Προσθέτουμε μια πρέζα αλατιού και τα μαγειρεύουμε στην ταχύτητα για 5-6 σφυρίδες σε υψηλή φωτιά

4. Ζητήσαμε να μας δώσει έναν οδηγό βήμα-προς-βήμα για τη δημιουργία ενός πρότζεκτ με πολλά αρχεία στο Trados Studio. Στον οδηγό που λάβαμε αγνοήθηκαν πλήρως όλοι οι μεταφραστικοί πόροι (μεταφραστικές μνήμες, ορολογικές βάσεις, λεξικά autosuggest), καθώς και αρκετές απαραίτητες ρυθμίσεις.

5. Ζητήσαμε να μας δώσει ένα κουίζ για την παθητική φωνή, με ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών (fill in the blanks), για μαθητές της τάξης C. Μας το έδωσε αμέσως. Αν διδάσκετε αγγλικά, μη σκεφτείτε ότι λύσατε ένα πρόβλημά σας. Όταν δώσαμε το κουίζ στο ChatGPT και του ζητήσαμε να απαντήσει στις ερωτήσεις, τις απάντησε όλες σωστά. Άρα, κάλλιστα θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν και οι μαθητές, για να το απαντήσουν χωρίς κόπο. Ελαφρώς δώρον άδωρον η βοήθειά του, επομένως.

* * *

Πώς πρέπει, λοιπόν, να σκεφτόμαστε για το ChatGPT σε αυτήν τη φάση; Η σύντομη απάντηση είναι η εξής: πάρα πολύ ψύχραιμα και πάρα πολύ επιφυλακτικά σε σχέση με την εκτιμώμενη επίδρασή του. Σε κάποια πεδία θα αλλάξει ορισμένους επαγγελματικούς ρόλους, με τον ίδιο τρόπο που, π.χ., η μηχανική μετάφραση δημιούργησε την ειδικότητα του post-editor. Αλλά από εκεί ως την κατακλυσμιαία αλλαγή στην καθημερινή ζωή μας, η απόσταση είναι τεράστια. Η έντονη συζήτηση που γίνεται αυτόν τον καιρό υποκινείται σε μεγάλο βαθμό από τα συμφέροντα όσων θέλουν να πουλήσουν τεχνολογικές ιδέες που ενσωματώνουν το ChatGPT και όχι από τη «βέβαιη» επίδραση που θα έχει στη ζωή μας. Ούτε η τεχνολογία των chatbots είναι νέα (το πρώτο πειραματικό chatbot ονόματι ELIZA δημιουργήθηκε το 1966!), ούτε η τεχνητή νοημοσύνη έχει πείσει τους πάντες για την παντοδυναμία της τα επόμενα χρόνια (πολλά οικονομικά έντυπα άρχισαν να κάνουν λόγο για τη «φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης» από το 2017!). Ο σπουδαίος γλωσσολόγος Noam Chomsky υποστηρίζει ότι η «νοημοσύνη» του ChatGPT είναι σε μεγάλο βαθμό επίπλαστη και το ίδιο το εργαλείο είναι μια «υψηλής τεχνολογίας μηχανή λογοκλοπής», ενώ ο Matthew Salganik, καθηγητής κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Πρίνστον, αφού έκανε διάφορα πειράματα στα οποία προσπάθησε να δει εάν το ChatGPT θα τον βοηθούσε να αξιολογήσει εργασίες συναδέλφων του, επισημαίνει ότι «άλλο cool κι άλλο tool». Τα κείμενα που παράγει προς το παρόν το δημοφιλές chatbot είναι ουδέτερα, συντηρητικά και άχρωμα, χωρίς προσωπικότητα ή δημιουργική πρωτοτυπία και συχνά περιέχουν ανακρίβειες, ενώ πολλά εργαλεία ΑΙ για την παραγωγή περιεχομένου (generative AI) παρουσιάζονται ως μάγοι ή ταχυδακτυλουργοί, με τρόπο που ενισχύει τον ντόρο που τα αφορά και κλέβει τη δόξα από άλλες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης που πραγματικά μας βοηθούν να πετύχουμε θαυμαστά πράγματα (όπως π.χ. στον τομέα της ιατρικής).

Όσο για τη μετάφραση, τη διδασκαλία ξένων γλωσσών και τα άλλα γλωσσικά επαγγέλματα, αν πρόκειται ποτέ να έρθει μια επανάσταση, αυτή φαίνεται να αργεί. Κάποια στιγμή, όμως, ίσως κληθούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα μοντέλο εργασίας που προωθεί την άνεσή μας και παράγει στερεότυπο περιεχόμενο και σε ένα άλλο που απαιτεί κόπο και επένδυση χρόνου, αλλά δίνει διέξοδο στη δημιουργικότητά μας και ακονίζει πολλές δεξιότητες. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης – ούτε θα ήταν λογικό. Μπορούμε, όμως, να στραφούμε προς πελάτες και εργοδότες που εκτιμούν την ποιότητα, την πρωτοτυπία, την προσοχή στη λεπτομέρεια, την έμπνευση και τη δημιουργικότητα. Ως τότε, εμείς θα συνεχίσουμε να βλέπουμε εργαλεία όπως το ChatGPT σαν χάντρες και καθρεφτάκια…

ΥΓ: Λίγες μέρες μετά τη δημοσίευση αυτού του άρθρου, η Ιταλική κυβέρνηση απαγόρευσε τη χρήση του ChatGPT λόγω φερόμενων παραβιάσεων των προσωπικών δεδομένων.

Ενημερωθείτε κάθε μήνα για όλα τα νεότερα σχετικά με το επάγγελμα του μεταφραστή!

210.3629000
[email protected]

Ακαδημίας 52
106 79, Αθήνα

Ωράριο γραμματείας
Δευτ - Πέμ 10:00 - 20:00
Παρασκευή 10:00 - 17:30