Το τελευταίο διάστημα έχει φουντώσει η συζήτηση για τις εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) που μπορούν να δημιουργήσουν πίνακες και ψευδοφωτογραφίες (fauxtographs) με αποτελέσματα τόσο εντυπωσιακά, που πολλοί καλλιτέχνες άρχισαν να αναρωτιούνται αν η ΑΙ θα τους αντικαταστήσει. Αυτού του είδους οι εφαρμογές δεν είναι καινούργιες — γνωρίζαμε ήδη συστήματα όπως το DALL-e, το Artbreeder, το StarryAI και το Fotor. Όμως η έλευση του MidJourney AI αναμόχλευσε το θέμα, προκαλώντας ανησυχία στους καλλιτεχνικούς κύκλους και γεννώντας το σύνθημα AI Art is Theft (Η τέχνη που δημιουργεί η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι προϊόν κλοπής).
Για να χρησιμοποιήσει κανείς το MidJourney, πρέπει να ανοίξει δωρεάν λογαριασμό στην πλατφόρμα Discord και να μπει σε κάποιο από τα κανάλια των νέων χρηστών. Στη συνέχεια αρκεί να γράψει /imagine και στο πεδίο prompt να γράψει μερικές λέξεις, ώστε να περιγράψει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Εμείς, π.χ., γράψαμε St. Jerome as a fiercesome warrior και πήραμε την παρακάτω εικόνα του Αγίου Ιερώνυμου:
Αν είχαμε ζητήσει από έναν καλλιτέχνη να φιλοτεχνήσει αυτή την εικόνα, θα έπρεπε να την πληρώσουμε (κι έτσι πρέπει να γίνεται, ώστε να ζουν αξιοπρεπώς και οι καλλιτέχνες). Με το MidJourney, την αποκτήσαμε δωρεάν, σε δευτερόλεπτα.
Και κάπου εδώ ίσως να αναρωτηθήκατε τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη μετάφραση. Στη θέση του MidJourney μπορείτε να βάλετε μια μηχανή αυτόματης μετάφρασης, ενώ στη θέση της ζωγραφικής μπορείτε να βάλετε την ίδια τη μετάφραση. Η αναλογία, βεβαίως, δεν είναι ακριβής: Τα δημιουργήματα του MidJourney μπορούν να σταθούν από μόνα τους, ενώ το μηχανικά μεταφρασμένο κείμενο πρέπει πάντα να αντέχει τη σύγκριση με το πρωτότυπο, ενώ η μετάβαση από γλώσσα σε γλώσσα κάνει το μετάφρασμα ένα πιο σύνθετο δημιούργημα. Όμως ο παραλληλισμός αυτός φέρνει στην επιφάνεια ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο: τόσο οι εφαρμογές ζωγραφικής μέσω ΑΙ όσο και οι μηχανές αυτόματης μετάφρασης πρέπει να τροφοδοτηθούν με μεγάλους όγκους δεδομένων (εικόνων και κειμένων, αντιστοίχως) για να μπορέσουν να παραγάγουν ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα. Στην περίπτωση του MidJourney, αυτό έγινε παράνομα, αφού ο δημιουργός του παραδέχθηκε ότι χρησιμοποίησε 100 εκατομμύρια εικόνες χωρίς τη συγκατάθεση των δημιουργών τους. Στην περίπτωση της μετάφρασης, οι μηχανές τροφοδοτούνται με μεταφραστικά δεδομένα τα οποία είτε παρέχουν οικειοθελώς ή εν αγνοία τους οι απανταχού μεταφραστές (εν μέρει επειδή οι σύλλογοι δεν έχουν αντιμετωπίσει με τη δέουσα σοβαρότητα το ζήτημα των πνευματικών μας δικαιωμάτων) είτε χρησιμοποιούνται χωρίς να έχει ζητηθεί η συγκατάθεσή μας, ακριβώς επειδή δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο που να θεσπίζει αυτή την ανάγκη.
Δεν ανησυχούμε ότι η μηχανική μετάφραση θα αντικαταστήσει τους μεταφραστές. Άλλωστε, ακόμα και το ίδιο το ChatGTP, ένα chatbot τεχνητής νοημοσύνης που βασίστηκε σε μοντέλα επεξεργασίας φυσικής γλώσσας, μας απάντησε το εξής, όταν του θέσαμε τον παραπάνω προβληματισμό: «Δεν χωρεί αμφιβολία ότι η ΑΙ μπορεί να προκαλέσει επαναστατικές αλλαγές στον τομέα της μετάφρασης. Τα μοντέλα μετάφρασης μέσω ΑΙ μπορούν να επεξεργαστούν και να μεταφράσουν μεγάλους όγκους κειμένου πιο γρήγορα από τους μεταφραστές, και δουλεύουν όλο το 24ωρο χωρίς να κουράζονται. Παρόλα αυτά, είναι απίθανο να αντικαταστήσει η ΑΙ τους μεταφραστές σύντομα. Παρότι τα μοντέλα μετάφρασης μέσω ΑΙ έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια, δυσκολεύονται να χειριστούν τις ιδιωματικές και μεταφορικές εκφράσεις, τις πολιτισμικές αναφορές και άλλες μορφές γλώσσας που δεν μεταφράζονται εύκολα. Επιπροσθέτως, πολλοί προτιμούν να έχουν την προσοχή στις νοηματικές αποχρώσεις και το προσωπικό ύφος που μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να δώσει σε μια μετάφραση. Σε πολλές περιπτώσεις, ένας μεταφραστής μπορεί να παραγάγει μια πιο ακριβή και πιο φυσική μετάφραση από ένα σύστημα ΑΙ».
Σίγουρα, όμως, θα πρέπει να προβληματιστούμε σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματά μας, να ασκήσουμε πίεση στους συλλόγους μας για να δουν το θέμα πιο προσεκτικά και να απαιτήσουμε να αναπτυχθεί μια δεοντολογία της μηχανικής μετάφρασης. Οι ζωγράφοι και οι εικονογράφοι είδαν την ΑΙ να προχωράει με πολύ γοργά βήματα στο πεδίο τους. Εμείς έχουμε την πολυτέλεια ότι η μηχανική μετάφραση κάνει πολύ πιο αργά βήματα (ας μην ξεχνάμε ότι οι πρώτες προσπάθειες ξεκίνησαν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο), αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να σπεύσουμε να διαφυλάξουμε τα κεκτημένα μας. Και δεν πρέπει να σταματήσουμε ούτε στιγμή να επισημαίνουμε την ποιοτική διαφορά που συνεπάγεται η μετάφραση από ανθρώπους σε σύγκριση με τη μετάφραση από μηχανές.
